Претседателот на Шри Ланка Готабај Раџапакса е повикан да поднесе оставка од претставниците на политичките партии во земјата по вонредниот состанок во Коломбо поради масовните протести. Самиот претседател се обиде набрзина да ја напушти Шри Ланка со авион – најверојатно, тој успеа да одлета.
Демонстрантите веќе упаднаа во резиденцијата на претседателот и го нападнаа неговиот бесен начин на живот, откривајќи гаража полна со луксузни автомобили, базен и други луксузи. И самите скокнаа да се капат во базенот.
Малку е веројатно дека Раџапакса ќе може да ја одржи власта. За сега се знае дека на негово место, државата треба да ја води потпретседателот на парламентот, Кару Јајасурија. И премиерот Ранил Викремасинг е подготвен да се повлече за да направи пат за коалициска влада.
Причината за народното незадоволство беше најсилната економска и енергетска криза од независноста на Шри Ланка. Јавното здравје и транспортот на храна се под закана. Претходно, на возачите веќе им беше забрането да купуваат бензин за да заштедат гориво за службите за итни случаи и јавниот превоз – бензинските пумпи почнаа да ги чува војската. Струјата на островот се вклучува само неколку часа дневно.
Медиумите нагласуваат дека кризата започна поради недостигот на девизи предизвикан од ограничувањето на туристичкиот проток за време на пандемијата на коронавирус. Но, експертите посочуваат дека ова е само една од причините за маките: инфлацијата достигна рекордни 54,6%, а цените на храната пораснаа пет пати.
Фаталните грешки на претседателот
Кризата на островот не е само економска, туку и политичка. Земјата живее „од задолжување“ од Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) од 2007 година, но само извесно време можеше да ги отплаќа долговите.
Претседателот Раџапакса се обиде да ги намали даноците, по што следеше колапс на владините приходи.
Втората причина е идеолошкиот протекционизам на Рајапакса: тој го забрани увозот на странска стока во земјата, без никаква економска оправданост.
Третата грешка на поранешниот претседател беше забраната за употреба на хемиски ѓубрива, што особено го погоди производството на ориз и чај – клучните земјоделски култури на Шри Ланка. Приходите од извозот нагло паднаа, но немаше доволно храна ниту за домашна потрошувачка – стоките мораа да се увезуваат од други земји, со што се зголемуваа девизните трошоци за увоз.
Сите три причини за влошување на состојбата се економски, но настанале поради политички фактори. Својата штетна улога ја одигра и непотизмот поттикнат токму од претседателот на државата.
Земјата е во должничко ропство и се обидува да преговара со ММФ, но реструктуирањето на долгот ќе бара тешки мерки за „финансиско закрепнување“ и скратување на социјалните трошоци. Најверојатно, принципот на социјална држава ќе биде укинат на барање на меѓународните кредитори.
This is what happens when the people have nothing to lose any more… #SriLankaCrisis pic.twitter.com/e99vwYkvao
— Gillian McKeith (@GillianMcKeith) July 9, 2022
Корупција и лоши односи со соседите
Наспроти позадината на долгогодишната конфронтација меѓу двете соседни сили, Индија и Кина, раководството на Шри Ланка во заминување го прецени своето геополитичко значење за Кина и ги запостави кинеските инвестиции од повеќе милиони долари. Во исто време, земјата ги влоши односите со Њу Делхи и ја поткопа довербата на Пекинг.
Кинезите позајмувале средства за изградба на пристаништа и патишта на островот, зајакнувајќи ја соработката со Шри Ланка, но, локалните власти ги потрошиле за други цели, најчесто за луксузи.
Не е исклучена можноста сега кога Шри Ланка е во банкрот, да биде преземена под меѓународно старателство од група земји – на пример, Индија, Русија и Кина. Но, можно е САД и сојузниците да не ја пропуштат шансата да го зголемат влијанието во индо-пацифичкиот регион на сметка на Шри Ланка.
