Терминот „црн петок“ (Блек Фрајдеј) се однесува на големата распродажба по Денот на благодарноста и е релативно неодамнешен кога станува збор за значењето поврзано со попусти за шопинг.
Долги години, фразата „црн петок“ значеше колапс на пазарот на злато која се случила на 24 септември 1869 година. Американската економија не можеше да се опорави од оваа криза неколку години. Терминот се користеше и за други берзански кризи. Весникот Њујорк Хералд, во ноември 1871 година, со „блек фрајдеј“ ги опишува и тужбите против шпекулантите Џеј Гулд и Џим Фиск.
Сепак, времињата се менуваат, а еден век подоцна првото значење на црниот петок беше заборавено.
Во 50-тите и 60-тите години на 20 век, полицијата во Филаделфија почна да го користи за да укажува на сообраќајниот метеж. Секоја година во петокот по Денот на благодарноста, градот се исполнувал со луѓе кои сакаа да купат новогодишни подароци. Така се создавал голем сообраќаен метеж и турканици во продавниците, предизвикувајќи незадоволство кај полицајците.
Пандемија
Овие денови, многу Американци земаат слободен ден за на Блек фрајдеј да одат на шопинг со своите семејства. Во 50-тите, ситуацијата беше малку поинаква: вработените во продавницата земаа боледување поради приливот на посетители. Авторот на написот од 1951 година „Совети за добри човечки односи со менаџерите за производство“ го опишува црниот петок на следниов начин:
„Петокот по Денот на благодарноста е болест втора по бубонската чума по нејзините последици. Така барем мислат оние кои треба да одат на работа на црниот петок. Половина од вработените се отсутни, правдајќи се со потврда за боледување“.
Позитивен ПР
Периодот по Денот на благодарноста и пред Божиќ е најпрофитабилниот период за сопствениците на продавници. Затоа, уште во 60-тите, бизнисмените размислувале како на изразот „црн петок“ да му дадат ново, попозитивно значење.
Во Филаделфија беа спроведени рекламни кампањи кои беа насочени кон создавање позитивна слика за овој настан.
„Најдобриот ден во годината за одење на шопинг со семејството“ – на тој начин медиумите го опишаа, а со тоа и рекламираа, црниот петок.
Дури беше направен обид „Црниот петок“ да се преименува во „Велики петок“, но новото име не стана популарно меѓу народот.
Набрзо Блек фрајдеј ги надмина границите на државата Филаделфија: слични промоции можеа да се најдат низ целиот свет. Сепак, овој настан е сè уште најголем во САД. Црниот петок стана повод за различни забавни настани, како што е познатата парада на Мејси за Денот на благодарноста во Њујорк. Овој настан првпат беше организиран во 1924 година за да привлече посетители во стоковната куќа Мејси следниот ден, односно на Црниот петок.
Светлata и темната страна на црниот петок
Односот кон Црниот петок е двосмислен.
За повеќето Американци, тој е поврзан со одмор, шанса за пазарење. Некои публикации дури го нарекуваат црниот петок „најдобар ден за купување телевизор“.
Сепак, постои и спротивна гледна точка. Во последниве години, американските продавници почнаа постепено да го укинуваат Црниот петок, наведувајќи го фактот дека по Денот на благодарноста, на вработените и клиентите им е подобро да поминуваат време со своите семејства. Настанот добива лоша репутација и поради бројот на повреди и смртни случаи што се случуваат секоја година поради продажните стампеда.
Сепак, Блек фрајдеј останува најпрофитабилниот период од годината. Според статистичките податоци, во САД, продажбата изнесува милијарди долари за само еден ден. Така настана нова асоцијација со фразата „in the black“ (на англиски значи „да се добие плус“, односно да се заработи профит).
Сајбер понеделник
Црниот петок роди уште еден ден на попусти. Онлајн трговците на мало даваат попусти во понеделник по Денот на благодарноста, бидејќи луѓето продолжуваат да купуваат со динамика. Сајбер понеделник беше измислен на почетокот на 21 век од сопствениците на онлајн платформи, истакнувајќи дека продажбата по Црниот петок се зголемува но не само во „офлајн“ продавниците. Сепак, многу блогери и професионални купувачи советуваат да се купуваат стоки преку Интернет и за време на црниот петок. На овој начин ќе се избегнат гужви во трговските центри и ќе можете да направите попромислен избор.
