Српската Џејн Остин, како што често ја нарекуваат, пред неколку години повторно ја освои публиката кога нејзините романи беа екранизирани и со тоа повторно доби исклучителна популарност.
Мир Јам е псевдоним на писателка чии романи го одбележаа периодот меѓу двете војни во Кралството Југославија и ја направија најчитаната жена авторка.
Зад името Мир Јам стои Милица Јаковљевиќ, родена во Јагодина на 22 април 1887 година. Детството и младоста ги поминала во Крагуевац. По Првата светска војна се преселила во Белград, за да ја започне својата новинарска кариера во „Новости“ како една од ретките жени во бизнисот. Потоа работела и во „Неделни илустрации“, цело време зад псевдонимот Мир Јам, кое го задржала кога почнала да пишува романи кои стекнаа голема популарност.
Во својот стан на улицата Молерова на Славија, Милица пишувала за љубовта, бракот и животот на елитните кругови во Југославија, заинтригирувајќи ја јавноста со нејзината повлечена и ексцентрична личност. По белградските улици шетала „во виолетова пелерина, дотерана и негувана, со долги локни, убавата и скромна Мир Јам, патријархална девојка од добра куќа“.
И покрај тоа што пишувала за љубовта и бракот, Милица никогаш не се омажила, а за нејзиниот приватен живот се шпекулирало многу повеќе отколку што навистина се знаело. Течно зборувала француски и руски, била образована, паметна и многу независна.
Имено, откако наполнила четириесет години, на низ Белград почнале да се шират гласини дека нејзиниот стан го постувал тогаш многу познатиот и еден од најатрактивните актери Божидар Божа Николиќ. Тој бил пет години постар од неа, вдовец, а врската била прекината по една деценија
поради, како што се зборувало, категоричното одбивање на Милица да ја круниса врската со брак. И таа го сакала. Секако не толку колку Витој.
На овој Словенец му го посветила и романот „Словенска гора“, а тој ѝ го „украл“ и првиот бакнеж.
„Следниот ден со Вито излеговме на прошетка. Ме однесе во паркот Тиволи. Колку прекрасен парк, светол, полн со цвеќиња, покрај едно мало езерце. Седнавме на клупа. Разговаравме и замолче. Околу нас чврчореа птици. Децата си играа во долината, сенките на дрвјата не покриваа, езерото беше мирно, а мојата душа немирна. Витој одеднаш се наведна, ме прегрна и ми ги бакна усните“, открива во својата автобиографија.
НАЈГОЛЕМАТА ЉУБОВ ВО ЈУГОСЛАВИЈА: Милена Дравиќ и Драган Николиќ ги поврзал филм
„Кралицата на љубовните романи“, како што ја нарекуваа, ја освои читателската публика во Југославија со својата лесна проза, едноставен и понекогаш сладок стил кој беше исклучително живописен и обезбедуваше одмор и бегство од секојдневните грижи и проблеми.
Се залагала и за правата на жените
Во време кога повеќето дами сè уште биле необразовани и угнетувани, Мир Јам се борела за родова еднаквост, справувајќи се со суштинските проблеми на женскиот пол. Таа се истакнала со текстот „Дали треба да ѝ се подигне споменик на жената“, заговарајќи да им се признаат сите вештини на дамите.
Сепак, не сите ја поддржале работата на оваа единствена жена. Многумина ја критикувале и предизвикувале тврдејќи дека нејзината работа не може да се спореди со машките автори од тоа време. Често ја споредувале со нејзиниот брат, познатиот писател Стеван Јаковљевиќ, авторот на „Српската трилогија“. Неговата одисеја, која го опишува српскиот војник како вистински победник во Големата војна, му ја донесе титулата автор на првиот српски бестселер.
Милица Јаковљевиќ е авторка на романот „Ранетиот орел“, кој важи за најубавата љубовна приказна во српската литература. Тој беше прикажан во 2009 година и со тоа повторно се најде во центарот на вниманието на јавноста.
Покрај тоа, романите „Беше една ноќ на Јадранот“, „Непобедливо срце“, „Киднапирање на маж“, „Гревот на нејзината мајка“, „Во словенечките планини“, „Самец во бракот“, „Малата сопруга“ и многу други прозни дела. Нејзините дела со децении предизвикуваат солзи и воздишки кај читателите.
ЈУГОНОСТАЛГИЈА: Антологија на љубовта меѓу Габи Новак и Арсен Дедиќ
Тогаш се случил целосен пресврт во нејзиниот живот. За време на окупацијата, Милица, која била една од најпознатите новинарки во тоа време, одбила да работи добро платена работа во окупацискиот весник на Недиќ за да не го оцрни нејзиното и лицето на нејзиниот брат Стеван, мајор во кралската војска во заробеништво.
По војната за неа немало ниту работа, ниту пензија, додека Стеван напредувал со голема брзина на скалата на општествениот успех. Двапати бил избран за член на Југословенскиот граѓански совет.
Таа била одбиена, заборавена и санкционирана. Статусот на новинар го изгубила бидејќи поминале повеќе од девет месеци без ангажман, а никој не ги земал предвид причините. Нејзе не ја следувало пензија, а за да преживее, сите авторски права на своите литературни дела ги префрлила на белградскиот книжар Иван Веселиновиќ.
Ова се откри точно 20 години по нејзината смрт, кога во 1972 година Ателје 212 на својот репертоар ја вклучи претставата „Ранетиот орел“. Семејството кое очекувало материјална корист поради изведувањето на нејзино дело, останало шокирано кога Иван Веселиновиќ се појавил со договор на чиј заден дел пишувало порака дека тој „ѝ овозможил да си дозволи јаглен за да не замрзне“, и затоа нему му ги остава сите права.
По Втората светска војна, Милица била турната на страна и посрамотена, наводно затоа што не работела за време на окупацијата, а според тогашните правила, новинар кој е шест месеци невработен го губи статусот новинар. Така Милица неуспешно се обидувала да се вработи или да добие пензија. Била напуштена и обесчестена, а нејзините книги забранети.
View this post on Instagram
„Некои другари не пишуваат борбено, како што налага нашата реалност. Не пишуваат комунистички, пишуваат буржоаски, сентиментално и слатко, како Мир Јам“, ја критикувал револуционерниот поет Оскар Давичо на седницата на Сојузот на писателите на Југославија.
Таа почина на 22 декември 1952 година од пневмонија, а веста за нејзината
смрт не била објавена во ниту еден весник. Нејзината внука Гордана, ќерката
на Стеван, раскажала како биле информирани за нејзината смрт, која ниту
еден весник не ја објави затоа што им го свртела грбот на тогашните политички
лидери.
