Затвор без решетки, гробови без цвеќиња
Доколку ова лето патот ве води кон Крит, сигурно ќе ви биде понудена туристичката тура до островот на лепрозните. Денес е туристичка атракција, а некогаш бил остров на „живите мртовци“. Ова е описот на Спиналонга. Во текот на сезоната, на туристите редовно им се нуди можност за екскурзии на овој остров, кој се наоѓа на само 15-тина километри од пристаништето Агиос Николаос.
Грција долго молчела за постоењето на островот, а многу извештаи биле изгорени. Кога Викторија Хислоп ја објави својата книга „Островот“ во 2005 година, во која пишуваше за романтизирана љубовна приказна во колонијата на лепрозни, луѓето се заинтересираа. Властите со раширени раце ја прифатија оваа разубавена верзија и бродовите полни со туристи, кои се чинеше како да пловат по иронијата на фактот дека местото за кое доаѓаат, властите сакале да го сокријат.
Претходно беше дел од островот Крит
Дури во времето кога со овој дел од денешна Грција управувале Венецијанците, Спиналонга станала независен остров. Дотогаш, тој бил дел од соседен Крит. Тврдината чии sидови сè уште можат да се видат на островот, потекнува од тој период.
Кон крајот на 17 век, Крит бил освоен од турските сили, но Венецијанците управувале со Спиналонга уште педесет години, и покрај постојаните обиди на турската армија да го освои овој остров. Во првата половина на 18 век, Спиналонга официјално ѝ припаднал на Турција. И во тоа време, венецијанската тврдина се користела за потребите на имигрантското турско население, и тоа било така сè до крајот на следниот век.
View this post on Instagram
Воспоставување колонија на лепрозни
Болеста, која полека, но сигурно добивала на интензитет на почетокот на 20 век, не само во Грција, туку и во светот, барала воведување на посебни мерки. Бидејќи било утврдено како се пренесува лепрата, пациентите морале да бидат изолирани.
Отпрвин, Критјаните, кои страдале од лепра, се повлекле во пештерите, но подоцна биле преместени на овој остров. Набрзо потоа, Спиналонга станал дом на лепрозни од цела Грција.
На почетокот имало голем проблем за одржување на хигиената на островот, пред сè затоа што немало доволно вода. Токму затоа починале многу жители на островот, но за среќа тоа се променило релативно брзо. Имено, кога пациентите со лепра од цела Грција започнале да пристигнуваат на Спиналонга, тие се организирале подобро.
View this post on Instagram
Животот на Спиналонга во времето на лепрата
На жителите на овој остров не им било лесно да се одделат од семејствата, но со текот на времето се навикнале на тоа и се обидувале да им помогнат на своите сопатници, како и активно да учествуваат во животот на Спиналонга.
Откривањето на пеницилинот им помогнало на многу жители на островот, така што, сè до 1962 година островот бил населен.
Фактот дека свештеникот последен ја напуштил Спиналонга, можеби некому звучи вообичаено. Сепак, непосредно пред да го напушти овој остров, тој одржал комеморација за сите починати жители кои биле погребани на локалните гробишта, со цел да им оддадат почит на починатите и традицијата.
Денес Спиналонга е ненаселен остров на само неколку стотици метри од североисточниот брег на Крит. Порано бил полуостров.
Денес, кога се симнувате од бродот што ве носи на островот, минувате низ низок и долг тунел, познат како Портата на Данте. Тоа име му било дадено во чест на писателот на „Пеколот“ затоа што луѓето со лепра не знаеле што ќе се случи со нив и немало враќање назад. Исплашени од болеста и приказните што кружеле, локалното население го нарекло местото „Остров на проколнатите“.
Според други извори пак, болните тука живееле во најдобри можни услови, со оглед на околностите. Редовно им биле доставувани намирници, лекови, свеж зеленчук и овошје. Благодарение на Англичаните, генераторот бил доставен до Спиналонга, а островот бил првиот што добил електрична енергија во таа област. Театарски претстави се одржувале еднаш неделно, а имало и кино.
Имало и случаи на здрави луѓе кои водени од мизеријата на сопствениот живот дошле на островот да живеат таму. Ова ретко видео од 1935 година сведочи за животот на Спиналонга додека островот бил населен со болни. Барем еднаш годишно, поради сеќавањата што ги врзуваат со островот, ова место го посетуваат неколку излекувани луѓе, од кои некои се и денес живи.
Како стигнав од Белград до островот на проколнатите – каде што огледалата биле строго забранети со години
Една туристка од Белград, искуството на Спиналонга го раскажува вака:
„Скокам од чамецот на врелиот песок. Зад нас е најскапото парче море во Грција што нема да го видите во понудите на српските агенции. Пред нас е „островот на живите мртовци“. Како бркани животни, ние му го вртиме грбот на заливот Елунда, каде што Бил Гејтс и Арапите ги паркираат јахтите и се упатуваме подлабоко на островот чие име рибарите сè уште тивко го кажуваат. За нивните дедовци тоа значело сигурна смрт. До 1950-тите, некои од последните лепрозни во Европа биле оставени да умрат тука. Одиме низ затворот без решетки. Одиме околу гробиштата без цвеќиња.
Смрт пред смртта
Започнувало како печат на кожата или чуден израсток околу ушите. Може да се вцрви малку, а потоа да отече. Можеби кожата би станала бела. Можеби би можеле да ја сокриете лепрата со долги ракави или шал. Порано или подоцна некој би забележал. Следувал лелек, збогување без прегратки и брод со мапа во една насока – Спиналонга, колонија на лепрозните. Не би ти паднало на памет да се вратиш оттаму. Вие не би имале никого и никаде. Лицето кое добива лепра ќе престане да биде граѓанин. Тие ќе му го одземеа имотот, семејството и правото на наследство. Ако жена се породеше таму, честопати ѝ ги одземаа децата. Пеколот започнал уште пред 1903 година. Болеста што е чума за човекот уште од библиските времиња, пристигна на Крит.
Властите имале сериозен проблем. Кога се појавила лепрата, таа започнала брзо да се шири. Отпрвин, болни, искривени луѓе биле затворени во посебни квартови, но тие веќе не биле доволни за да ги примат сите овие несреќни души. Кога Грција ја вратила старата венецијанска тврдина што ја држеле Турците дотогаш, го виделe истото како и денес. Остров доволно близу до копното, за да можете некого да снабдувате со храна, и доволно далеку што никој не би помислил да плива од таму до брегот. Срушени покриви на магацинот за барут биле прогласени за куќи. Таму ги донеле првите пациенти, пред портата на Данте, го кренале сидрото и заминале.
За да сфатите колку е сурово ова, треба да застанете на гол камен меѓу бедемите. Луѓето останаа болни во урнатините да се пржат на сонце без покрив, без кревет. Нема излез. Без да знаат кој ќе слезе од следниот брод – очаен лудак, шестгодишно дете, пријател од улица или некој кого го заразиле одамна. Лепрата е подмолно заболување. Периодот на инкубација на чумата на Микобактериум лепра, која денес е наречена Хенсонова болест, може да трае од неколку месеци до околу дваесет години. И токму кога еден млад човек заборавил на лепрата и неговиот вујко кој одамна бил однесен до тврдината, и започнал да го планира својот живот, тој ќе најде печат на бутот или грбот и ќе сфати дека наскоро и болеста и полицијата ќе дојдат по него.
Постојат неколку видови на лепра, но повеќето од нас, денес се имуни на нив. За оние несреќници кои не се имуни, а ја добиле болеста, ткивото полека се менува и умира, стапалата се покриваат со чиреви кои не заздравуваат. Мукозната мембрана на устата, носот или очите ќе започне да се деформира, а прстите на рацете и нозете ќе го изгубат чувството, ќе се свиткаат или ќе се повлечат во телото.
View this post on Instagram
„Отстранете ги огледалата, јас нема да умрам вака“
Доколку сте го гледале Бен Хур, сте го чуле зборот „лепрозен“, но островот Спиналонга успеа да упати сопствена порака. Луѓето кои првично беа оставени да преживеат како ранети животни полека почнаа да се организираат. По првичниот недостиг на храна, државата им исплати џепарлак за храна, и што е најважно, тие ја претворија напуштената зграда во болница, собраа пари за да платат лекар и да обезбедат каков – таков живот. Дотогаш, постоеше состојба на целосен очај, беше тешко да се најде некој што би сакал да се пресели и да ги закопа мртвите.
И тогаш бродот се закотви и на островот е донесен Епаминондас Ремундакис, студент во трета година по право, на само 21 година. Колку што можеше, тој ја криеше својата болест за да може да ги продолжи студиите, но наскоро го оставија пред портата. Тој го формираше „Братството на болните“ и заедно успеаја да добијат дозвола од владата да се венчаат едни со други. Тие отворија мали продавници, а подоцна и училишта за деца на островот кои беа донесени болни или родени таму сосема здрави. Наскоро, музички звуци започнаа да одекнуваат низ камените ходници. Некој донираше касетофон, некој донесе инструмент. Животот се бореше среде островот на смртта. Сепак, остана едно правило – огледалата беа забранети. Никој не сакаше да види како му изгледа лепрозниот лик. Се разбира, ништо не можеше да ја запре прогресијата на болеста кај другите. „Тие сакаа осаменост за да не ги гледаат лицата на другите“, вели еден водич.
Свештеникот на лепрозните
Гледајќи го мачеништвото на овие луѓе, православниот свештеник замоли да појде таму и да волонтира во малата црква на островот. Според приказната која живее меѓу локалното население, пациентите не го дочекале со раширени раце. Тие биле лути на Бога и никој не се појавил на првата литургија. Сепак, свештеникот упорно доаѓал и делел леб и вино на болните. Иако не знаел дали е имун на лепра, тој никогаш не ги напуштил своите сонародници од Спиналонга.
Откако беше пронајден лек за лепра и последните пациенти беа префрлени во болницата за лепра во Атина, свештеникот беше последната личност што го напушти островот. Замина целосно здрав.
Додека шетавме по островот, ветрот, кој е неуморен насекаде на Крит, дуваше низ остатоците од старата болница. Како да се чувствуваа духови. Така изгледаше.
Поминавме покрај гробиштата на оние кои починале без да добијат лекови. На самиот излез, веднаш до бурето во кое порано се подготвувала киселината, беа залепени две хартии. На едната беше отпечатено – Станица за дезинфекција на колонијата од лепра, а на другата пишуваше: „Внимание! Носете маска. Во сила се мерки против вирусот 19“.
View this post on Instagram
