Неколку месеци пред ослободувањето на Аушвиц во јануари 1945 година, затвореникот Марсел Најдари, Евреин од Солун, тајно ги снимил сите ужаси на кои бил сведок во тој логор, а неодамна за прв пат е дешифрирана содржината на едно од неговите писма.
Најдари е еден од оние кои за време на Втората светска војна во Аушвиц биле принудени да ги земаат телата од гасни комори, да ги носат во крематориум и подоцна да ја испразнат нивната пепел.
На крајот на војната во 1944 година, Марсел закопал писмо, кое еден студент го открил во 1980 година. За жал, писмото повеќе не било читливо, но сепак било зачувано.
Со помош на најновата технологија и рускиот ИТ експерт Александар Никитаев, историчарот со руско потекло Павел Полијан успеал да го реконструира текстот и да го прочита ужасното сведоштво.
Марсел го ставил писмото во термос и го закопал во ноември 1944 година, а таму каде што го криел останало 36 години.
Најдари ја имал таа несреќа да биде избран за член на формацијата „сондеркомандо“ по неговото пристигнување во Аушвиц. Нејзините членови биле принудени да прават незамисливи работи.
Освен што ги извлекувале телата на убиените затвореници од гасните комори, морале да им ги вадет забите и да им ги бричат главите, а потоа ги носеле на кремирање и на крајот ја фрлиле нивната пепел во реката.
Членовите на одредот „сондеркомандо“ често биле убивани и заменети со новодојденци – од 2.200 Евреи кои работеле на такви работни места, само неколку стотини ја преживеале војната.
Тајната порака на Најдари е една од деветте слични сведоштва. Од деветте, пет се напишани од членовите на одредот „сондеркомандо“, но ова сведоштво е напишано на грчки јазик. Новата техника, наречена мултиспектрално снимање на документи на различни оптички бранови должини, им помогна на научниците да мапираат и идентификуваат пигмент (во овој случај мастило) и да ги визуелизираат линиите на буквите.
По цела година работа успеале да го „дешифрираат“писмото, по што стапиле во контакт со грчки дипломатски претставници и побарале да го вратат писмото на неговото семејство.
Од писмото се гледа дека Најдари бил крајно вознемирен поради тоа што го прави, па размислувал за самоубиство, но гневот и мислите за одмазда го одржувале во живот.
„Кога ќе прочитате сè што сум напишал, ќе се запрашате како јас или некој друг можевме да го направиме ова, да ги запалиме моите сонародници. Многу пати сум размислувал да влезам во гасната комора со нив, но секогаш сум размислувал да живеам за да ги одмаздам мајка ми и татко ми и мојата сакана сестра Нели.
Нашата работа беше прво да ги оведеме. Повеќето од нив не знаеја зошто се таму. На луѓето кои ги гледав им ја кажував вистината кога нивната судбина веќе беше пресудена. Кога сите беа голи, тие беа воведени понатаму во комората на смртта, каде што Германците поставија цевки за да висат од таванот за да ги натераат затворениците да мислат дека ќе се капат. Германците со камшици во рацете ги турнаа понатаму за да се соберат што повеќе. Тогаш вратата херметички се затвора.
По половина час ја отворавме вратата и започнувавме со работа. Труповите на невините жени и деца ги носевме до лифтот, кој ќе ги однесеше до просторијата со печки, каде што се гореа без употреба на гориво, поради телесните масти.
Крематориумот беше голема зграда со оџак и 15 печки, а под дворот има два огромни подрума. Во едниот од нив логорашите се соблекувале, а во другиот си заминуваа во смрт“, се вели во текстот.
Надјари додава дека канистрите со плин секогаш биле доставувани со возило на Црвениот крст управувано од двајца СС лица.
Во текстот се гледа и дека Надјари бил убеден дека деновите му се одбројани и дека ќе биде убиен во гасната комора: „Мораме да го напуштиме овој свет бидејќи знаеме премногу“.
И покрај тоа, Надјари ја преживеал Втората светска војна и пеколот на Аушвиц, каде беа убиени околу 1,1 милион луѓе, од кои повеќето Евреи. Се вратил во Грција, а подоцна се преселил во САД. Тој починал на 54-годишна возраст во Њујорк, пред да биде откриено неговото писмо, пишува National Geographic.
