Ракот на градите добива епидемиски димензии и веќе се знае дека секоја седма жена во ЕУ и секоја деветта жена кај нас ќе го добие ова заболување во текот на годините. Генетските испитувања кои покажуваат поголеми шанси некој да заболи од карцином на гради, јајници и некој друг орган кои во светот се веќе рутински, последниве десетина години се прават и кај нас во генетската лабораторија на МАНУ. Но жените кај кои се открива присуство на овие гени и кои имаат зголемени шанси за развој на карцином на гради или на јајници остануваат да лутаат во системот, бидејќи не постои центар во кој тие би добиле советување околу тоа како понатаму да продолжат со прегледи за рано откривање на рак, бидејќи кај нив не се доволни скрининг програмите кои ги прават другите жени.
Лекарите се поделени и околу тоа дали градите и јајниците треба да се отстранат превентивно или пак доволно е да зачестат контролните прегледи. Проблем е и што овие испитувања се достапни само со упат од онколог, односно ако сака некоја жена да ги направи на сопствена иницијатива за тоа ќе мора да плати приватно.
Во МАНУ генетските тестирања за карцином на дојка, односно испитувањето на BRCA1 и BRCA2 гените се дел од рутински активности повеќе од 10 години. Во последните неколку години, покрај BRCA1 и BRCA2 гените се испитуваат и неколку други гени кои се поврзани со зголемениот ризик за развој на карцином на дојка. Досега се тестирале околу 500 пациенти со карцином на дојка и кај околу 90 е утврдено носителство на патогена промена во BRCA1 или BRCA2 гените. Дел од BRCA носителите немаат карцином; кај нив тестирањето е направено бидејќи е утврдена промена во BRCA1 или BRCA2 генот кај близок член на фамилијата со карцином на дојка или на јајник.
Кој треба да направи генетско истражување
Препораките велат дека генетското тестирање треба да се направи кај жени со и без карцином на дојка, кои имаат повеќе членови од фамилијата со карцином на дојка или на јајник, млади пациентки со карцином на дојка (под 45 години), пациентки со карцином на двете дојки, со карцином и на дојка и на јајник, мажи со карцином на дојка итн. Но, бидејќи бројни студии покажаа дека BRCA1 и BRCA2 гените носат одреден ризик и за развој на други карциноми, во последните години се препорачува генетско тестирање и кај пациенти со карцином на јајник, панкреас и простата.
– Денес, дури некои експерти сметаат дека тестирањето на BRCA гените треба да се спроведува на популационо ниво и да биде достапно на сите жени на возраст од 30 години – објаснува професор Дијана Плашеска Каранфилска, раководител на Центарот за генетки истражувања во МАНУ.
Пациентите со карцином на дојка се упатуваат во лабораторија од специјалист онколог, а потоа со добиениот резултат се враќаат кај својот лекар, кој им одредува и советува соодветно следење и третман.
– Носителите на BRCA1 и BRCA2 патогени варијанти, кои се откриени со генетско тестирање направено поради присуство на болест кај член на семејство, треба да бидат преземени од центрите кои вршат скрининг за карцином на дојка, а тоа се пред се специјалистите радиолози. Бидејќи овие жени имаат многу поголем ризик за развој на карцином, пред се на дојка и јајник, за нив скринингот треба да започне порано и да вклучи и дополнителни процедури покрај стандардната мамографија – објаснува пофесорката.
Со пациентките кај кои се утврдиле генетски промени детално се разговара за ризикот што тие ги носат.
– Голем број студии покажаа дека превентивното отстранување на градите и јајниците драстично го намалува ризикот за појава на карцином на дојка и на јајник кај носители на патогени варијанти во BRCA1 и BRCA2 гените. Затоа голем број жени-носители на патогени варијанти се одлучуваат за овие превентивни хируршки интервенции. Мојот став е дека одлуката треба да биде лична на пациентката. А, здравствените работници можат да им помогнат на пациентите во носењето одлука, со тоа што ќе ги следат резултатите од најновите истражувања, препораките на релевантните институции и асоцијации за да можат што подобро да ги информираат пациентите за предностите и негативностите на различните пристапи за намалување на ризикот за развој на карцином, односно рано откривање на карцином – вели Плашеска Каранфилска.
За рак на дојки помагаат почести прегледи, за карцином на јајници не постои ефикасен скриниг
Гинекологот Игор Алулоски кој работи на одделението за гинеколошка онкологија на Клиниката за гинекологија вели дека жени кои се позитивни носители на BRCA1 и BRCA2 мутации треба да почнат скрининг за карцином на дојка на помлада возраст и/или да имаат почести скрининзи, во споредба со жените кои имаат просечен ризик за појава на овој карцином. Некои експерти препорачуваат, жените кои се носители на BRCA1 или BRCA2 мутации, да започнат со клинички прегледи на дојките на возраст од 25 до 35 години. А некои експертски групи препорачуваат кај овие жени, носители на овие мутации, спроведување на мамографија еднаш годишно, почнувајќи на возраст од 25 до 35 години.
– Во однос на карциномот на јајници, во моментов не постои ефективен скрининг. Некои експертски групи препорачуваат преглед со вагинален ултразвук, одредување на нивото на туморскиот маркер CA-125 во крвта и клинички преглед, на годишно ниво кај пациентки носители на штетните BRCA1 и BRCA2 мутации, но за жал се покажало дека ниту еден од овие методи не успева да детектира појава на оваријален карцином во ран стадиум, што би ја намалила стапката на смртност како последица од оваа болест – објаснува Алулоски.
Превентивно отстранување на дојки и јајници значајно го намалува лошиот исход
Жените носители на овие штетни мутации, во консултација со својот, гинеколог или онколог, може да се одлучат на хируршко отстранување на двете дојки со цел да се намали ризикот од појава на карцином на дојки. Хируршкиот зафат за отстранување на јајниците со фалопиевите туби може да помогне во намалување на ризикот од развој на карцином на јајници.
– Светски познатата холивудска ѕвезда Анџелина Џоли го привлече вниманието на јавноста кога се одлучи за изведување на профилактичка билатерална мастектомија, поради постоење на BRCA генска мутација и тоа го сподели со јавноста. Покасно се одлучи да и се отстранат и обата овариуми и тубит. Но како и да е, факт е дека ваквите хируршки процедури имаат значителен бенефит. Научниците потврдиле дека, пациентките кај кои се отстранети јајниците и тубите имаат приближно за 80 отсто намален ризик за смртен исход како последица на карцином на јајници, а во случај на отстранување на градите од 80-100 отсто намален ризик од смртен исход како последица на карцином на дојка – вели Алулоски.
Онкологот Нино Васев, пак, вели дека генетската поврзаност на ракот на дојка е во 2-3 отсто од случаите.
– Важно е жените редовно да одат на контроли, за болеста да се открие во поран статиум. Кај нас секоја деветта односно десетта жена во текот на животот ќе добие рак на гради. Ризикот за добивање на болеста значително се зголемува по 55 година – вели Васев.
Тој е категорично против превентивно отстранување на градите.
Една од најискусните радиолози кај нас, Светлана Антевска Грујоска, вели дека за секоја пациентка која е носител на мутираните гени треба да има индивидуален пристап, односно лекарот да се реши колку често и какви иследувања ќе и се прават во зависност од карактеристиките на нејзините гради. Ако член во семејството имал рак на гради, мајката на пример, тогаш ќерката со поинтензивни прегледи треба да почне 10 години порано од возраст на која нејзината мајка добила карцином.
– Златен стандард за рана дијагностика на рак на гради останува мамографијата. Но кај секоја жена ситуацијата е различна, па се комбинираат повеќе дијагностички процедури затоа и не треба да се даваат општи препораки. Имаме проблем со матичните лекари на кои не им е јасно кој метод на дијагностика е суверен за што и голем проблем е системот „Мој термин“ кој не овозможува пациентите кај нас да доаѓаат според индикација – вели Антевска Грујоска.
И таа вели дека не го поддржува превентивното отстранување на гради или јајниците кај жените кои се носители на мутираните гените.
The post МАНУ ги открива жените со поголем ризик за рак на гради и јајници, но за нивно следење нема систем appeared first on Слободен печат.
