Инсулинската резистенција е нарушување на метаболизмот на јаглехидрати, со што се намалува ефектот на хормонот инсулин (главниот регулатор на шеќер во метаболизмот) на целните локации. Притоа доаѓа до релативен вишок на инсулин, односно до реактивна хиперинзулинемија. Главната улога на хормонот на инсулин, кој се излачува од бета станиците на панкреасот, е олеснето преоѓање на шеќерот од крвта во ткива како црн дроб, масно ткиво и мускули, со што се овозможуваат клучните енергетски процеси во сите станици на човечкиот организам.
Ова нарушување се развива бавно, постепено, а неговиот клинички ефект најчесто е видлив дури по значајното зголемување на телесната тежина, до што доаѓа поради анаболичниот ефект на хормонот инсулин. Во значајна мерка за сè почестото јавување на случаи со инсулинска резистенција придонесуваат лошите навики во врска со исхраната, како и храната во која прекумерно се застапени јаглехидрати.
Инсулинската резистенција претставува и заштитен механизам, кој и покрај нарушувањето на рамнотежата на метаболизмот со јаглехидрати, ја одржува вредноста на шеќерот во релативно тесен опсег и не дозолува значајни осцилации кои би имале повеќе негативни последици по здравјето на луѓето. Неговото заштитно дејство е присутно во текот на децении, по што неговиот заштитен механизам слабее и доаѓа до развој на шеќерна болест.
Спречувањето да се развие или барем да се одложи манифестирањето на шеќерната болест е една од клучните причини и затоа е важно навремено да се препознае инсулинската резистенција. Другите причини поради кои овој клинички ентитет има сè поголема важност е пандемијата на дебелина, која е најчеста придружна појава на инсулинската резистенција, при што се создава маѓепсан круг на дебелина кој ја „храни“ инсулинската резистенција, која, пак, создава метаболичка подлога за понатамошна прогресија на дебелината.
Меѓусебната поврзаност на инсулинот со метаболизмот на полови хормони се манифестира и преку различни нарушувања на сексуалната функција, често со нарушувања на менструалниот циклус и тешка бременост, обично и со синдром на полицистични јајчници.
Инсулинската резистенција се јавува кај најчестите нарушувања на функцијата на тироидната жлезда, како што е Хашимотов тириоидитис или хроничен лимфоцитен тироидитис.
Дијагноза и третман на инсулинска резистенција
Заедно со клиничката слика, која треба да биде основа на сомневање за ова метаболичко нарушување, лабораториската дијагностика е, всушност, многу едноставна. Само треба да се направи двочасовен орален тест за толеранција на гликоза, кој ги одредува нивоата на шеќер и инсулин и 2 часа по стандардното оптоварување со гликоза. Вообичаениот одговор во контекст на отпорност на инсулин е пад на вредноста на шеќерот, а нивоата на инсулин варираат во зависност од степенот на инсулинска резистенција.
Третманот вклучува менување на навики и користење одредени лекови. Во однос на навиките за јадење потребно е пропорционално да се намали внесот на јаглехидрати и да се избегнат пречистените јаглехидрати. Исто така, потребно е да се спроведе дневна физичка активност најмалку половина час. Кога овие мерки не даваат задоволителен ефект, неопходно е да се користат лекови за да се зголеми чувствителноста на инсулинот.
Првата линија на терапија со лекови вклучува метформини, кои, според научните истражувања и долгогодишното клиничко искуство, се покажаа многу ефикасни при корекцијата на ова метаболичко нарушување. Во случај на недоволен клинички ефект или дефицит на метформин, предвид доаѓа употребата на пиоглитазон, многу ефикасен лек во зголемувањето на инсулинската сензитивност.
Секако, еден од клиничките приоритети за навремено препознавање и третман на инсулинската резистенција е да се намали ризикот од зачнување, одржување и успешно завршување на бременоста. Таканаречените „бремени хормони“ од претходно присутната инсулинска резистенција се дополнително продлабочени.
Ова носи повеќекратен ризик од прекумерен раст и развој на нероденото дете и прекумерна тежина, бидејќи таквите бремености се изложени на ризик од абортус, мртвородено бебе, како и поголем ризик за проблеми при породување преку последователен раст и развој. Инсулинската резистенција е подлога за гестациски дијабетес, кој, според HAPO студијата, се јавува кај секоја петта до шеста бремена жена.
Најчестата симптоматска манифестација е постпрандијалната хипогликемија или пад на вредноста на шеќерот, до што обично доаѓа после оброк. Најчесто се јавува како ненадејна слабост, чукање на срцето, тремор на раце, нервоза, треперење и изразено чувство на глад.
Меѓусебната поврзаност на инсулинот со метаболизмот на полови хормони се манифестира и преку различни нарушувања на сексуалната функција, често со нарушувања на менструалниот циклус и тешка бременост, обично и со синдром на полицистични јајчници.
Инсулинската резистенција се јавува кај најчестите нарушувања на функцијата на тироидната жлезда, како што е тироидитисот на Хашимото.
