Старите затвори денес доживуваат нов живот како места што привлекуваат сè повеќе љубопитни патници, кои гледаат на ваквиот „туризам“ како на најавтентично стопување во локалната култура.
View this post on Instagram
Пред неколку години „Ворлдс травел авардс“, познат како Оскар за туризам, го нарече островот Спајк, тврдина и поранешен затвор на јужниот брег на Ирска, најголема европска туристичка атракција на годината, резервирајќи му номинација до Кинескиот ѕид и Шеќерната глава во Рио де Жанеиро.
Да се смета затвор за „туристичка атракција“ може малку да збунува, но во реалноста тоа е радосно ново значење на она што денес го поврзуваме со зборот „туризам“. Туризмот често значи истражување на култури и места од минатото, кои не мора нужно да ги поврзуваме со забавната страна на патувањето. Објектите што во различни епохи биле затвори, денес се сведоци на историјата и оттука стануваат интересни како дестинација за одмор, без тоа да значи банализирање на болката за која се поврзани овие места.
Островот Спајк и затворот Килмајнхем – нурнување во ирската историја
Островот Спајк е отворен за јавноста од 2010 година. Се наоѓа на 15 минути оддалеченост од брегот во близина на Корк, нешто помал е од Ватикан и во голема мера е окупиран од голема тврдина – поранешен затвор познат како ирски Алкатраз. Многу одамна тоа бил антички манастир, во средината на 17 век станал место за затворениците на британската армија на Оливер Кромвел кои ја освоиле Ирска, прва станица за депортација во англиските колонии преку океанот. На крајот на 1700 година се гради структурата што туристите ја посетуваат денес – импозантен комплекс од згради, инспириран од средновековните италијански замоци, кој можел да прими до 3.000 војници, но подоцна станал и затвор. Поточно, во тие години бил најголемиот затвор во светот.
Во Ирска, туристичка атракција е и затворот Килмејнем во Даблин, отворен во 1796 година и првично наменет за обични криминалци, од кои илјадници потоа биле испратени на принудна работа во Австралија. Килмејнем бил и едно од главните места за затворање на ирските националисти. Бил затворен по независноста во 1924 година, а еден од неговите последни затвореници бил Имон де Валера, предодреден да стане премиер и претседател на Ирска.
Алкатраз привлекува еден милион туристи годишно
Сепак, најпосетуваниот затвор во светот се наоѓа на островот Алкатраз во заливот Сан Франциско, еден од првите современи затвори отворен за масовен туризам. Пред пандемијата тоа беше дестинација за повеќе од еден милион туристи годишно, посетеност што го оправда планот за реновирање и модернизација од 3 милиони американски долари во 2015 година. Овој прочуен затвор имал многу краток животен век, помалку од 30 години. Затворот бил отворен во 1934 година, каде што претходно постоела воена база во која биле сместени и затвореници од шпанско-американската војна и други затвореници подложени на воен суд. Објектот е затворен во 1963 година зашто управувањето станало економски неодржливо. Во меѓувреме, Алкатраз се стекна со репутација на безмилосен казненопоправен дом и ги пречека во своите ќелии некои од најозлогласените американски криминалци, вклучувајќи го и Ал Капоне. Обидите за бегство од затворскиот остров претставуваат митологија сами по себе. Најпознатото, кое се случило во 1962 година, беше раскажано во филмот „Бегство од Алкатраз“ на Дон Сигел со Клинт Иствуд: тројца осуденици со лажици ископале пат за бегство од своите ќелии, но никој никогаш не дозна ништо за нивната судбина.
Во Соединетите Држави, во Филаделфија, таканаречениот Источен државен затвор исто така стана музеј, тврдина изградена во 1829 година и која во тоа време била најскапата јавна зграда некогаш изградена во Америка. Импозантниот, мрачен и неоготски изглед беше избран специјално за да предизвика страв кај затворениците, кои биле чувани во самица до 1913 година.
Ќелиите првично биле дизајнирани со еден прозорец на таванот за да го симболизираат „божјото око“ и да повикуваат на покајание. Чарлс Дикенс и Алексис де Токвил застанале токму таму на своите патувања низ Америка. Затворот засекогаш ги затвори капиите во 1971 година.
Помеѓу мит и историја: Шато д’Иф и Консиержеријата во Париз
Познати се и тврдините за затвореници што, всушност, тука биле затворени само на страниците на романите. Ова е случајот со легендарниот Шато д’Иф, тврдина од шеснаесеттиот век што се наоѓа на мал остров на архипелагот Фриул во Марсејскиот залив и кој бил затвор четири века. Денес го посетуваат пред сè оние што во неговите ќелии го замислуваат осуденикот Едмон Дантес, грофот од Монте Кристо, роден од фантазијата на Александар Дума. Но, во Франција една од задолжителните станици за туристите е и Консиержеријата, првично изградена како дел од кралската палата, но позната по тоа што била место на притвор за време на Француската револуција. Ќелиите биле само транзитна станица кон гилотина, судбина што ги снашла и најпознатите затвореници: кралицата Марија Антоанета и револуционерите Дантон и Робеспјер.
View this post on Instagram
Островот Робен и споменикот Хоеншонхаузен – места за сеќавање
Островот Робен е на половина час со траект од Кејптаун, Јужна Африка. Се користел три века како затвор, а денес е место што УНЕСКО го призна како светско наследство. Тука Нелсон Мандела бил лишен од слобода 18 од неговите 27 години како затвореник. Во 1964 година Мандела бил осуден на доживотен затвор. Триесет години подоцна стана претседател на државата.
Во Берлин, споменикот Хоеншонхаузен е поранешен затвор на Штази, тајната служба на Источна Германија. Во собите затворениците биле подложени на распит во Министерството за државна безбедност. Во Сенегал, пак, во близина на брегот на Дакар, островот Гор сè уште го чува споменот на собирниот центар каде што се чувале робовите наменети да бидат продадени за да работат на плантажи во Америка.
Луксузни хотели
Некои поранешни затвори станаа хотели. Ова е случајот со Хет Арестхуис, затвор во Роермонд, град во Холандија кој е поблиску до Диселдорф отколку до Амстердам. Тука биле затворани криминалците од 1863 до 2007 година, но од 2011 година е престижен хотел каде што ноќевање чини 200 евра. Ќелиите се претворени во елегантни апартмани, но внатрешната структура и вратите на собите како и решетките на фасадата нè потсетуваат дека релаксацијата во тие ѕидови е многу понова историја.
View this post on Instagram
Во Кароста, латвиски град на Балтикот, затворот што прво бил нацистички, а потоа советски, е претворен во хостел. Тука, запаѓајќи во лош вкус, можете да се приклучите и на иницијативата „екстремна ноќ“ во која посетителите се пречекани и (лошо) третирани како вистински затвореници.
Во светот денес се затворени околу 10,5 милиони луѓе. Една четвртина од нив се само во САД, земја со најголем број затвореници. Сепак, безброј студии покажаа дека денешните затвори не служат за спречување на криминалот.
