Дипломираната економистка со големо работно искуство и професионална кариера во приватниот сектор, но и со желба своите искуства, знаења и вештини да ги стави во функција на идните економски (фискална, монетарна, трговска…) политики и одлуки што ги донесува Владата или другите политички актери, активно се вклучи во политичките „води“ и тоа, како што вели, не поради лична политичка амбиција. „Мојот политички ангажман се наметна како следно ниво во поимањето на општествената одговорност и потребата мојот интелектуален и морален капацитет да го насочам кон подобрување на животниот стандард и благосостојбата на сите граѓани, но и да помогнам во изградбата на иднината на нашите деца на патот кон европска Македонија“, објаснува Виолета Попоска Миташевска, тим лидерка на Македонски женски концепт. „Македонски концепт е мој личен избор и партија што може да донесе реално рестарт на општествениот систем“, додава соговорничката со која разговараме на тема жените во политиката.
Постои тренд на зголемување на бројот на жени што активно се вклучуваат во политика, и благодарение на квотите, зголемен е бројот на жени на функција. Но дали жената во општеството треба да биде само квота?
– Еден од можните аргументи во корист на квотите е дека тие се неопходен и ефикасен начин за зголемување на застапеноста на жените во политиката, кој може да има позитивни влијанија врз квалитетот на демократијата, напредокот на половата еднаквост и одговорноста на јавните политики на потребите и на интересите на жените. Квотите, исто така, можат да ги предизвикаат постојните стереотипи и норми што ги исклучуваат или ги маргинализираат жените од политичката моќ, и создаваат улоги и ментори за идните генерации жени лидери, но може да се сметаат и како форма на афирмативна акција или надоместок за историските и структурните недостатоци со кои жените се соочиле во пристапот до политичките можности и ресурси. Можен аргумент против квотите е дека тие се форма на дискриминација што ги прекршува начелата на еднаквост и индивидуални права. Квотите, исто така, можат да го поткопаат легитимитетот и кредибилитетот на жените политичари, кои може да се сметаат за помалку квалификувани, помалку компетентни или помалку независни од мажите политичари, но можат да создадат негодување и повлекување од мажи или од други групи што се чувствуваат исклучени или загрозени од зголеменото присуство на жените во политиката. Квотите можат да бидат неефикасни или контрапродуктивни ако не се спроведуваат соодветно. Квотите во македонската реалност се нужно зло!
Како да се зајакне улогата на жената во политиката и воопшто нејзината видливост во општеството? Дали политиката треба да ја преземе одговорноста да ја направи ефективна родовата еднаквост и на кој начин тоа може да се направи?
– Јас, како и останатите мои сопартијци од Македонски концепт, целосно сум против родовата пропаганда и сум борец за полова еднаквост. Постојат повеќе начини за зајакнување на улогата на жената во политиката и воопшто нејзината видливост во општеството: Прво, зголемување на застапеноста и на учеството на жените во политичките институции и процеси (парламенти, влади, партии, избори и организации на граѓанското општество). Ова може да се постигне со спроведување мерки (квоти, резервирани места, пропорционална застапеност или афирмативно дејство што може да обезбеди минимален или еднаков број/процент на жени). Второ, зајакнување на раководството на жените и влијанието во донесувањето политички одлуки (формулирање политика, доделување буџет, легислатива, надзор и одговорност). Ова може да се постигне со обезбедување повеќе можности, ресурси и поддршка за пристап и вежбање на политичка моќ (обука, менторство, вмрежување, финансирање или медиумска изложеност). Потоа, со промовирање на интересите и на правата на жените во политичките исходи и влијанија (унапредување на половата еднаквост, елиминирање дискриминација и насилство и подобрување на социјалната и на економската благосостојба). Жените мора да се сигурни дека нивниот глас се слуша и има влијание во формулирањето и спроведувањето на политиките и на законите што влијаат врз нивните животи, какви што се здравството, образованието, вработувањето или безбедноста.
Политиката треба да ја преземе одговорноста за да се направи еднаквоста на половите ефикасна, бидејќи тоа не е само прашање на правда и човекови права, туку и услов за демократија, развој и мир. Тоа може да се постигне со усвојување и спроведување правни и уставни рамки, кои гарантираат и штитат еднакви права и можности на жените во сите сфери на животот (политички, економски, социјални и културни), со воспоставување и зајакнување на институционалните механизми и тела што ја промовираат и ја следат еднаквоста на половите и овластувањето на жените (министерства, комисии или агенции), како и со интегрирање на родовите перспективи и анализи во сите политики, програми и буџети.
Низ Вашето професионално минато сте почувствувале ли родова дискриминација, говор на омраза поради тоа што сте жена? Кои Ви биле најголемите предизвици како жена на работното место?
– За жал, да! Сигурна сум дека јас не сум единствената жена „жртва“ на мобинг и полова дискриминација на работното место. Како и многу други жени, и јас не сум била имуна на повремени вербални и психички притисоци, кои влијаеле на мојот углед, достоинство и кредибилитет на работното место. Не изостанал ниту селективниот пристап во вреднување на мојот труд на моја штета. Но, ќе потенцирам дека тоа се врши и од машкиот, и од женскиот пол, без исклучок. За мене ова е поразителен факт! Каде исчезна емпатијата и солидарноста кон жената и нејзината бесценета улога во општеството?! Дали таквиот однос кон жената не предизвикува перманентен стрес, анксиозност или депресија, кои влијаат врз нејзината самодоверба, мотивираност, посветеност, продуктивност и напредок во кариерата, но и врз квалитетот на нејзиниот севкупен живот?!
Нееднаквите плати и нееднаквaта распределба на моќ веројатно имаат подлабоки и посложени причини, кои според вас се тие причини и како може да се надминат?
– Како можни причини за нееднакви плати и нееднаква распределба на моќта помеѓу половите и решенија на истите би ги навела следниве: несвесно полово стереотипизирање и пристрасност кои влијаат врз очекувањата, процените и одлуките на работодавачите, на вработените и на клиентите. На пример, жените може да се сметаат за помалку надлежни, амбициозни или помалку соодветни за одредени улоги или сектори од мажите, без оглед на нивните вистински квалификации, вештини или перформанси. Можни решенија се подигање на свеста, обезбедување обука, промовирање на различноста и создавање позитивни улоги и ментори за двата пола.
Потоа, недостаток на флексибилност и поддршка за рамнотежа на професионалниот и на приватниот живот, кои ги принудуваат жените да избираат помеѓу кариерата и семејните одговорности. На пример, жените може да се соочат со дискриминација или со казни за одземање породилен одмор, работа со скратено работно време или барање флексибилни аранжмани, додека мажите може да се соочат со стигма или бариери за правење на истата. Можни решенија би биле понуда на различни форми на флексибилни работни аранжмани, еднаков родителски одмор и бенефиции, како и достапни услуги за грижа за деца и грижа за стари лица.
Понатаму, сегрегација и концентрација на жени во пониско платени или пониски работни места/сектори кои имаат помали можности за напредок или признавање. На пример, жените може да бидат претпоставени во образованието, здравството или социјалните услуги, а мажите да доминираат во инженерство, технологија или финансии. Можни решенија се инвестирање во образование и обука, проширување и диверзификација на опциите за кариера и обезбедување еднаква плата за работа со еднаква вредност.
Нетранспарентност и одговорност во системите и практиките на плаќање кои овозможуваат дискриминацијата на платите или недостатоците да опстојат или да се зголемат. Можно решение е анализа на податоците за плати, спроведување и следење на политиките и законите за плати.
Сѐ уште е актуелна максимата дека „жена на жена е волчица“, зошто нема женска солидарност? Зошто жените не гласаат за жени?
– Максимата „жена на жената е волчица“, или „жената е најлошиот непријател на жената“, е поговорка што подразбира дека жените се понепријателски, поконкурентни или неподдржливи една на друга отколку мажите. Сепак, оваа поговорка не може да ја одрази реалноста или разновидноста на искуствата и на врските на жените. Според мене, причини зошто некои жени не можат да покажат солидарност или да гласаат за други жени, се различните политички претпочитања или идеологии што не се засновани на родов идентитет или застапеност, туку на други фактори какви што се прашања на политиката, партиска припадност, лични вредности или социјална класа (некои жени не можат да гласаат за жени кандидати што припаѓаат на различна или на спротивставена политичка партија, или кои имаат различни ставови за прашања како абортус, имиграција или оданочување). Потоа, недостатокот на доверба кај жените кандидати или водачи, кои можат да се соочат со повеќе критики или стереотипи од колегите мажи (некои жени може да се сомневаат во компетентноста, кредибилитетот или независноста на жените кандидати или водачи, или тие може да ги сметаат за помалку квалификувани, искусни или авторитетни од мажите.) Понатаму, сексизам или женомразие кое влијае врз самодовербата, ставовите или однесувањата на некои жени што ги девалвираат или ги дискриминираат жените во општеството (некои жени може да имаат пониско чувство на политичка ефикасност или интерес, или тие може да се чувствуваат позагрозени или несигурни од успехот или моќта на другите жени). Но и социјален притисок или влијание од семејството, пријателите или од врсниците, кои може да имаат различни очекувања, мислења или преференции за улогите или за изборот на жените во политиката или во општеството (некои жени можат да се совпаѓаат со ставовите или со желбите на нивните машки партнери, роднини или колеги, или тие може да се плашат од реакцијата или изолацијата од нивните социјални мрежи ако поддржуваат или гласаат за жени кандидати или лидери).
Која е Виолета приватно?
– Посветена и горда мајка на прекрасна ќеркичка, почитувана и сакана сопруга. Од сопругот ги добивам најдобрите совети и најголемата поддршка на професионален план, а ќеркичката е мојот мотив за успех и извор на љубов и радост. Секој слободен миг го користам да прочитам добра книга и да уживам во убава музика. Сакам позитивни луѓе, патувања, викенди на планина… Тие што добро ме познаваат приватно, знаат дека сум личност што сака предизвици и верува во победи. Перфекционист за кој импровизации не се дозволени.
