Француската писателка Ани Ерно е 17-та писателка што ја добила Нобеловата награда за литература. Наградата беше заслужена, но не и очекувана, зашто пишувањето на Ерно не е воопшто конвенционално. Напротив. Таа придонесе, како никој друг, за пресвртот на традиционалните книжевни канони: ниту еден од нејзините романи не може вистински да се дефинира како „роман“.
#NobelPrize2022 for Literature awarded to French author Annie Ernaux ‘for the courage and clinical acuity with which she uncovers the roots, estrangements and collective restraints of personal memory.’ @achrisafis 2019 interview with #Ernaux https://t.co/FdpkyvFkxg
— Catherine Field (@CatherineField) October 6, 2022
Нобеловата награда за литература се враќа во Франција по шеснаесетти пат и оди кај жена, Ани Енро, професорка и феминистка, авторка која отсекогаш тврдела дека е „надвор од круговите на литературата“, но која со години е меѓу кандидатите за наградата.
Наградата беше доделена на 6 октомври во Кралската шведска академија на науките во Стокхолм. Според Матс Малм, постојан секретар на Нобеловиот комитет, 82-годишната Ани Ерно е наградена „за храброста и клиничката острина со која ги открива корените, отуѓувањето и колективните ограничувања на личната меморија“. Во образложението на одлуката, секретарот на Академијата неколку пати го спомнува Пруст и темата на сеќавањето. Французинката е 17-та жена што ја добива наградата од нејзиното основање во 1901 година. Ерно ја коментираше нејзината победа на шведскиот јавен телевизиски канал SVT. „Сметам дека ова е голема чест и во исто време голема одговорност што ми е доверена“, рече таа.
Францускиот претседател Макрон ѝ честиташе на Ерно, нарекувајќи ја „гласот на женската слобода“ и „заборавената возраст“. „Во изминатите 50 години, Ани Ерно пишуваше романи за колективната и интимна меморија на нашата земја“, напиша Макрон на Твитер. Но, Ерно не е обожавателка на Макрон. Во 2018 година, за време на протестите на жолтите елеци, таа го поддржа движењето и рече дека францускиот претседател е „исклучен од реалноста“. Годинава, во интервју за весникот „Либерасион“, таа беше јасна дека „Макрон е многу бавен во поддршката на правата на жените“.
Градоначалничката на Париз пак, Ан Идалго, призна дека е „многу трогната и среќна“ во врска со победата на Ерно, објаснувајќи дека книгите на писателката „го откриваат превезот на интимноста на жените со голема скромност, но без украсување“.
View this post on Instagram
Ен Карсон (коефициент 5/1), Мишел Уелебек (6/1) и Ани Ерно (8/1) имаа најголеми шанси за победа еден час пред доделувањето на наградата, објави британската обложувалница „Најсер одс“. Меѓу другите номинирани беа добитникот на Букеровата награда Салман Ружди, кој беше нападнат во август, Украинецот Сергиј Жадан, додека британските обложувалници фаворизираа уште еден Французин Мишел Уелбек. Но прогнозерите често грешат: минатата година победникот Абдулразак Гурна не беше ни на листата на фаворити. Победниците од 2018-2019 година, кои беа објавени заедно во 2019 година, исто така не беа меѓу водечките на листите на обложувалниците: Олга Токарчук доби коефициент 10/1, а Петер Хандке – 20/1.
Нобеловата награда се смета за највисока награда во светската литература. Меѓу минатите лауреати се Јосиф Бродски, Тони Морисон, па дури и Боб Дилан. На победниците им се доделува награда од 10 милиони шведски круни (околу 902.000 долари по тековниот курс).
View this post on Instagram
Приватниот живот на Ани Ерно
За приватниот живот на писателката знаеме само она што таа ни го откри во нејзините книги. Родена е во Лилебона, Нормандија, на 1 септември 1940 година. Студирала на Универзитетот во Руан. Во седумдесеттите била дел од феминистичко движење и соработувала со францускиот дневен весник „Ле Монд“. Зад себе има брак (1964) кој траел неколку години и од кој се родиле нејзините две деца. Знаеме дека живее во Франција, дека нејзините родители, со скромно потекло, имале продавница за храна, а воделе и кафуле. Нејзиното семејство ја преживеало драмата на жалост по смртта на нејзината постара сестра, која починала на 6-годишна возраст. По добивањето на наставничката квалификација, Ерно работела како наставничка по модерна литература во француско средно училиште.
Во книгата „Настанот“, прави да ја почувствуваме осаменоста на 23-годишна студентка која открива дека е бремена и решила да абортира, но е принудена да го направи тоа тајно бидејќи во 1960-тите, прекинот на бременоста сè уште е нелегален во Франција. Таа девојка, која студира литература на Универзитетот, која тргнува во потрага по доктор кој се согласува да ѝ помогне и која завршува во рацете на таканаречените „креатори на ангелите“, е самата Ерно.
View this post on Instagram
Етнолог за себе
Нејзината книжевна кариера започна во 1974 година со објавувањето на „Празни љубови“ (Les Armoires vides), а нејзин најпознат роман веројатно е „Години“ (The Years) во кој раскажува за цела една генерација низ сеќавањата на еден поединец. Со текот на годините таа доби десетици награди, меѓу кои и престижните Маргерит Јурсенар за животно дело во 2017 година и наградата Хемингвеј во 2018 година.
Книгите на Ерно не се ниту едноставна белетристика, ниту банални автобиографски текстови, ниту популарни есеи, ниту репортажа, тие се секогаш на пресекот меѓу литературата, историјата и социологијата. Таа никогаш не престанала да го вивисецира сопственото сеќавање и сопственото искуство, обновувајќи ги со огромна храброст длабоките врски што го врзуваат секој човек со неговите корени. Секогаш тргнува од себе и од сопствените приказни, од приказната за нејзините родители и од срамот да се роди во скромен семеен контекст, далеку од главниот град и од париското културно милје. Но, целта никогаш не е да се разголи: нејзиното пишување е политички чин, нож кој ја сецира стварноста без да ја реконструира со помош на имагинацијата, начин да се осудат привилегиите на раѓањето и класните неврози, трансформирајќи ги обичните луѓе, „петитс генс“ како што таа самата ги дефинира, во херои.
Етнолог за себе како што сака да се дефинира себеси, Ани Ерно е кралица на автобиографската приказна. Таа копа во сопственото внатрешно јас, кое се трансформира во универзално, автентично, сурово искуство. Залудно е да се напише која е Ани Ерно: мора да ја читате. Пишувањето како услов: неопходност што не остава простор за ништо друго. Тешко е да се најде поинаков начин да се опише делото на Ерно.
Глоса. Ерно не е обожавателка на Макрон. Во 2018, на протестите на жолтите елеци, таа го поддржа движењето и рече дека францускиот претседател е „исклучен од реалноста“. Годинава, во интервју за „Либерасион“, беше јасна дека „Макрон е многу бавен во поддршката на правата на жените“.
